Nieuczciwa praktyka rynkowa w świetle prawa

Podstawowe znaczenie dla interesującej nas problematyki ma ustawa z 23 sierpnia 2007 r. o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym (dalej: ustawa). Akt ten precyzuje czym de iure są nieuczciwe praktyki w działalności gospodarczej i zawodowej oraz reguluje zasady przeciwdziałania takim praktykom (art. 1 ustawy).

Co mówią przepisy?

Zgodnie z ogólną definicją umieszczoną w art. 2 ustawy, praktyki rynkowe to działanie albo zaniechanie przedsiębiorcy, jego sposób postepowania, oświadczenie bądź informacja handlowa bezpośrednio związane z promocją produktu lub jego nabyciem przez konsumenta.

Artykuł 3 ustawy zabrania stosowania nieuczciwych praktyk rynkowych jako takich, a w art. 4 znalazła się definicja nieuczciwej praktyki rynkowej. Nieuczciwość ta polega na sprzeczności zachowania przedsiębiorcy wobec konsumentów z dobrymi obyczajami, a przy tym zachowanie to istotnie deformuje lub może zniekształcić zachowanie rynkowe przeciętnego konsumenta przed, w trakcie lub po zawarciu umowy dotyczącej produktu.

Ustęp 2 art. 4 stanowi, że nieuczciwymi praktykami rynkowymi w każdej sytuacji, bez potrzeby sprawdzania przesłanek z ust. 1 (sprzeczność z dobrymi obyczajami itd.) są praktyki wprowadzające w błąd oraz praktyki agresywne. Tak samo potraktowane stosowanie niezgodnego z prawem kodeksu dobrych praktyk. W każdym przypadku nieuczciwą praktyką rynkową jest również prowadzenie sprzedaży z wykorzystaniem tzw. systemu konsorcyjnego oraz tworzenie grupy z udziałem konsumentów, której celem jest finansowanie zakupów w takim systemie (art. 4 ust. 3 ustawy).

Dobre obyczaje – czym są w świetle orzecznictwa?

Pojęcie „dobrych obyczajów”, znane jeszcze prawu rzymskiemu (bonos mores) jest nieostre. Próżno szukać jego ustawowej czy encyklopedycznej definicji. Bliżej określoną treścią można je wypełnić w poszczególnych stanach faktycznych, sprawdzając czy nastąpiło ich naruszenie.

Najogólniej rzecz ujmując, dobre obyczaje to tyle, co szacunek do drugiego człowieka. W świetle orzecznictwa Prezesa UOKiK, „dobry obyczaj” polega na lojalnym postępowaniu przedsiębiorcy (kontrahenta) w relacjach z konsumentem, respektowaniu zasad dobrej wiary i uczciwego wykonywania zobowiązań, kierowaniu się zasadą pacta sunt servanda (decyzja Prezesa UOKiK z 30. XII. 2015 r., DDK-30/2015).

Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów w wyroku z 23. II. 2006 r., XVII Ama 118/04 wskazał, że w relacjach business to consumer istotą dobrego obyczaju jest właściwe informowanie konsumenta o jego uprawnieniach a wraz z tym niewykorzystywanie przez przedsiębiorcę swej wiedzy fachowej i doświadczenia in fraudem legis oraz by manipulować klientem. W tymże orzeczeniu za sprzeczne z dobrymi obyczajami Sąd uznał działania, które mają na celu doprowadzenie do dezorientacji, a za sprawą tego stworzenia u konsumenta błędnego przeświadczenia o oferowanym towarze lub usługach (np. że jest mu niezbędny, że uchroni go przed chorobą itp.). Taki sam charakter ma wykorzystanie jego już istniejącej naiwności lub niewiedzy (np. przesądów lub wiary w teorie pseudonaukowe).

Na podstawie:
Konrad Osajda, Ustawa o przeciwdziałaniu nieuczciwym praktykom rynkowym. Komentarz , C.H. Beck, Warszawa 2019

Zobacz również Porady prawne online